Đây là nội dung của Phiên thảo luận 1 của Tọa đàm “Hiện thực hóa đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội” dưới sự điều hành của TS. Nguyễn Văn Đính – Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cùng các đại diện Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Sở Xây dựng Hải Phòng, Sở Xây dựng Bắc Ninh, lãnh đạo Tổng Công ty Nhà đất và Phát triển LH – Hàn Quốc. Các đại biểu đã đánh giá về tốc độ triển khai xây dựng các dự án nhà ở xã hội hiện nay trên cả nước, đặc biệt là các địa phương tập trung đông người, công nhân lao động. Đồng thời, nhận diện những rào cản lớn hiện nay khi triển khai các dự án nhà ở xã hội.

Phiên thảo luận 1 của Toạ đàm “Một triệu căn nhà ở xã hội - kỳ vọng và thách thức” dưới sự điều hành của TS. Nguyễn Văn Đính (Ảnh: Hoàng Anh).

Ông Lê Văn Nghĩa - Trưởng ban quản lý dự án thiết chế Công Đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam: Nhu cầu thuê nhà của người lao động rất cao

Nhà ở xã hội và nhà ở công nhân được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm. Đặc biệt, Quyết định 338/QĐ-TTg ngày 3/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 – 2030” hết sức cần thiết và cấp bách. Theo báo cáo và thống kê của Bộ kế hoạch và Đầu tư, có khoảng 400 khu công nghiệp, trong đó 290 khu công nghiệp đi vào hoạt động với tổng số lực lượng lao động hiện nay vào khoảng 27 triệu người lao động. Và nhu cầu hiện nay, có khoảng 1,2 triệu người lao động có nhu cầu để mua nhà ở cho an cư lạc nghiệp, khai thác khu công nghiệp và khu chế xuất.

Ông Lê Văn Nghĩa - Trưởng ban quản lý dự án thiết chế công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (Ảnh: Hoàng Anh).

Trên cơ sở đó, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng được Thủ tướng Chính phủ có ra Quyết định số 655/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các khu công nghiệp, khu chế xuất” thực hiện từ năm 2017 cho đến nay, nhưng cơ chế chính sách của chúng ta đang vướng rất nhiều. Và cũng rất may mắn thì Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng đã làm việc với Bộ Xây dựng và đã có những điều chỉnh trong quy định pháp luật hiện nay để thực hiện được của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Hiện nay, Bộ Xây dựng cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội dự kiến thông qua họp Quốc hội kỳ này để Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tham gia đầu tư về nhà ở xã hội cho công nhân để thuê chứ không có mua để bán, tức là về lĩnh vực thuê.

Hiện nay, theo thống kê của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, nhu cầu thuê trong tổng số mua ở và thuê chiếm khoảng 50%-55%, nhu cầu thuê rất cao, tuy nhiên thì các doanh nghiệp hạn chế đầu tư về nhu cầu này.

Đối với một số vướng mắc hiện nay, ông Lê Văn Nghĩa chia sẻ: Khi thực hiện các nội dung, các Bộ, ban, ngành đã xem xét, rà soát qua các tiêu chí về đối tượng mua nhà ở, Bộ Xây dựng cũng đã rất thẳng thắn và ghi nhận ý kiến từ các hộ dân có nhu cầu mua khi tiêu chí mua trước đây rất rườm rà. Sau này, quy chế, tổng hợp lại các điều để Bộ Xây dựng quyết định lại nội dung, phương án mua và thủ tục mua rõ ràng hơn.

Thứ hai, hiện nay về thủ tục đầu tư chúng ta cũng đang rất vướng mắc, đặc biệt nhất về xây dựng nhà ở xã hội theo quy định pháp luật. Mặc dù không phải đóng quyền sử dụng đất, tuy nhiên chúng ta vẫn phải thành lập thủ tục để làm tất cả các khâu liên quan đến đánh giá, thì chúng ta mới xây dựng được quyết định về sử dụng đất và nó cũng ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian, tiến độ rất là dài, từ 6 tháng thậm chí đến 1 năm. 

Tiếp theo hiện nay, các khu quy hoạch nhà ở xã hội đại đa số chỉ có quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, chỉ có 5 tầng, còn tất cả các nhà đầu tư đến thì chắc chắn sẽ phải xây cao tầng. Như vậy, thủ tục điều chỉnh kế hoạch đó nó dẫn đến mất rất nhiều thời gian, cho nên công tác quy hoạch công tác phân khu của các tỉnh rất mong được quy hoạch mở và khi thực hiện vấn đề quy hoạch chi tiết không còn phải điều chỉnh quy hoạch.

Ông Đỗ Hữu Hưng – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hải Phòng: Khó khăn về quy hoạch

Tại địa bàn thành phố Hải Phòng vẫn có những khó khăn vướng mắc chung giống như các địa phương khi thực hiện xây dựng phát triển nhà ở xã hội, khi triển khai nhà ở xã hội đều liên quan đến vấn đề quy hoạch, khi thực hiện quy hoạch chung hay phân khu, thì ở địa phương không quan tâm nhiều đến quy hoạch phát triển nhà ở xã hội, liên quan đến kết nối hạ tầng ngoài hàng rào đối với khu nhà ở xã hội, liên quan đến việc kêu gọi nhà đầu tư, kêu gọi vốn…

Ông Đỗ Hữu Hưng – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hải Phòng (Ảnh: Hoàng Anh).

Trên cơ sở các vướng mắc, được sự quan tâm chỉ đạo của Bộ Xây dựng cũng như hệ thống chính trị, HĐND, UBND thành phố Hải Phòng, chúng tôi vừa tham mưu thành phố Hải Phòng trình ban Thường vụ phê duyệt đề án phát triển nhà ở xã hội cụ thể hóa hóa Quyết định 338 của Thủ tướng Chính phủ, trong có quan điểm chỉ đạo giải pháp pháp cụ thể và giải quyết ba khó khăn về quy hoạch, đấu nối hạ tầng, giải quyết nguồn vốn. Từ đầu năm đến nay, thành phố Hải Phòng đã khởi công 3 dự án, với việc thực hiện thủ tục cấp phép rất nhanh, chính quyền các cấp đều đồng thuận.

Ông Nguyễn Tuấn Dũng - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Bắc Ninh: Cần xem xét đến điều kiện thu nhập của công nhân, người lao động

Các quy định pháp luật về nhà ở nói chung và về nhà ở xã hội nói riêng, đến nay về cơ bản qua quá trình thực hiện chúng tôi đánh giá cơ bản đã có sự hoàn thiện và có sự đồng bộ liên kết với các luật như: Luật Đất đai, Luật Đầu tư. Chính vì vậy trong quá trình triển khai, trên cơ sở chính sách pháp luật, Tỉnh ủy, của HĐND và của UBND đã chỉ đạo Sở Xây dựng Bắc Ninh kịp thời xây dựng các chương trình phát triển nhà ở, chương trình phát triển đô thị cũng như là rà soát công tác quy hoạch để phát triển nhà ở xã hội theo chủ chương của Chính phủ.

Trong quá trình triển khai trên địa bàn tỉnh, hiện tại có 53 dự án với quy mô khoảng 170ha. Các dự án này khi hoàn thiện sẽ đáp ứng khoảng 5 triệu m2 sàn và đáp ứng khoảng 73 nghìn căn hộ cho người thu nhập thấp và người lao động. Trên địa bàn tỉnh có 22 dự án đã có công trình đủ điều kiện đưa vào sử dụng với khoảng 20 nghìn căn hộ.

Nguyễn Tuấn Dũng - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Bắc Ninh (thứ 2 từ phải sang trái) đang chia sẻ tại Toạ đàm “Một triệu căn nhà ở xã hội - kỳ vọng và thách thức” tại điểm cầu Khu nhà trọ công nhân ở Bắc Ninh (Ảnh: Hoàng Anh).

Theo Đề án 338, để hướng tới phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội, lãnh đạo tỉnh cũng đã chỉ đạo Sở Xây dựng Bắc Ninh rà soát quỹ đất thì tình đến thời điểm hiện tại, theo mục tiêu của đề án giao chỉ tiêu cho tỉnh Bắc Ninh là 70 nghìn căn, Sở Xây dựng cũng đã rà soát và chuẩn bị quỹ đất khoảng 90 ha đảm bảo đủ mục tiêu đề ra xây dựng nhà ở xã hội đến năm 2030 theo chỉ tiêu được giao.

Về nhà ở xã hội dành cho công nhân, theo thống kê rà soát có gần 6000 căn hộ đã hoàn thành nhưng chỉ có hơn 3000 căn mới được đăng ký mua còn các căn hộ còn lại hiện tại không có người đăng ký mua. Nguyên nhân cũng là do một số khó khăn vướng mắc, thứ nhất là vấn đề về đối tượng nhà ở xã hội. Theo đó, các dự án nhà ở công nhân thường tập trung ở các khu công nghiệp ở các huyện, các xã, vì vậy trong quá trình phát triển đối tượng mua người thu nhập thấp ở khu vực đô thị nông thôn là không được phép mua dẫn đến đối tượng mua ít.

Thứ hai, liên quan đến nhà ở xã hội dành cho công nhân khó khăn hết sức quan trọng là do đặc tính người công nhân lao động đa số là công nhân ngoại tỉnh, và chủ yếu là công nhân trẻ do tâm sinh lý cũng như là do thói quen, tính chất công việc và nơi ở vì vậy không có nhu cầu mua, chỉ có nhu cầu thuê về nhà ở dẫn đến lưu ý phát triển nhà ở lưu trú. Về thuế thu nhập, theo quy định trên 11 triệu là nộp thuế thu nhập, tuy nhiên để mua 1 căn hộ, thì với 11 triệu chưa kể vấn đề về các chi phí gửi về gia đình, sinh hoạt thì để đủ điều kiện thôi là vẫn không đủ điền kiện mua.

Vậy nên liên quan đến đối tượng để mua được cần xem xét đến điều kiện thu nhập của công nhân. Khó khăn nữa đó là liên quan một loạt các quy định khác như khó khăn liên quan công tác quy hoạch về các chỉ tiêu, về thẩm định, về giá bán… Qua đề xuất Luật Nhà ở (sửa đổi), chúng tôi cũng đã có đề nghị lưu ý vấn đề liên quan tới giá, trong đó có thể hình thức giao cho địa phương trên cơ sở quy định về xác định về giá cả liên quan đến giá và cũng như trên cơ sở thị trường, trình UBND tỉnh ban hành giá khung nó tương tự với nhà ở xã hội của các hộ gia đình đang được thực hiện hiện nay. Nếu giá được điều chỉnh hàng năm cũng là cơ sở để các doanh nghiệp thúc đẩy hơn nữa trong việc tham gia đầu tư phát triển nhà ở xã hội đặc biệt là nhà ở công nhân.

Ông Hwoan Shen Wan – Giám đốc Công ty Phát triển nhà Hàn Quốc: Chính phủ Việt Nam và người dân phải đồng thuận để xây dựng chính sách, giải quyết những khó khăn đang vướng mắc

Chính phủ Việt Nam đang xây dựng và theo đuổi nguyện vọng đạt 1 triệu căn nhà ở xã hội. Tôi nghĩ rằng để thực hiện mục tiêu này, thì Chính phủ cũng như người dân phải đồng thuận để xây dựng chính sách và giải quyết những băn khoăn cũng như những vấn đề đang vướng mắc giảm thiểu thiếu sót. Vì hiện tại việc triển khai nhà ở xã hội tại Việt Nam vẫn còn khó khăn, điều này đòi hỏi cần phải đánh giá chính xác những vướng mắc từ đâu và nguyên nhân là gì? Có thể do vướng mắc về nguồn vốn hay do chính sách hoặc lãi suất cho các dự án này thấp nên các chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội ở Việt Nam không mặn mà tham gia?

Ông Hwoan Shen Wan – Giám đốc Công ty Phát triển nhà Hàn Quốc (Ảnh: Hoàng Anh).

Và theo như tìm hiểu của chúng tôi, khái niệm nhà ở xã hội và nhà ở cho công nhân phải được đánh giá đúng thực tế và hiểu rõ đó là một ngôi nhà để ở và khái niệm một ngôi nhà thì ở trong đó phải là một ngôi nhà hạnh phúc. Còn những khu nhà ở công nhân tại Việt Nam tại các khu công nghiệp thì còn nhiều bất cập, vì vậy, nhà ở tại các khu công nghiệp thường khó bán tư duy của người dân từ địa phương khác đến các khu công nghiệp không mang tính chất cố định mà chỉ mang tính tạm bợ.